130వ సవరణ రాజకీయ శుద్ధికా లేక రాజ్యాంగ మౌలికాంశాలనే మార్చడానికా? 

130వ రాజ్యాంగ సవరణ బిల్లు ప్రతిపక్షాల ప్రభుత్వాలను కూల్చడానికేనా? 

రాష్ట్ర ప్రభుత్వాలు ఇక గవర్నర్ చేతిలో కీలుబొమ్మలేనా?

న్యూ ఢిల్లీ ఆగస్ట్ 20:
130వ సవరణ బిల్లు ఆర్టికల్ 75 (కేంద్ర మంత్రులకు సంబంధించిన నిబంధనలు), ఆర్టికల్ 164 (రాష్ట్ర మంత్రులకు సంబంధించిన నిబంధనలు), మరియు ఆర్టికల్ 239AA (దిల్లీ కేంద్రపాలిత ప్రాంతానికి సంబంధించిన నిబంధనలు)లలో సవరణలు చేయడం ద్వారా, గంభీరమైన క్రిమినల్ ఆరోపణలపై 30 రోజుల పాటు నిర్బంధంలో ఉన్న ఎన్నికైన ప్రతినిధులను (ప్రధానమంత్రి, ముఖ్యమంత్రి, మంత్రులు) పదవీచ్యుతి చేయడానికి నిబంధనలను ప్రవేశపెట్టుతుంది. 

ఈ బిల్లు లోక్‌సభలో రెండు రోజుల ముందు నోటీసు లేకుండా ప్రవేశపెట్టబడింది, ఇది లోక్‌సభ నియమాలు 19A మరియు 19Bని ఉల్లంఘించవచ్చు. ఇది బిల్లు రాజకీయ ఉద్దేశాలతో తొందరపడి ప్రవేశపెట్టబడిందనే ఆరోపణలకు బలం చేకూరుస్తుంది.

సుప్రీంకోర్టుచే రద్దుకు అవకాశం ఉందా?

130వ రాజ్యాంగ సవరణ బిల్లు, 2025, రాజకీయ శుద్ధీకరణ మరియు జవాబుదారీతనాన్ని పెంపొందించే లక్ష్యంతో ఉన్నప్పటికీ, ఇది రాజ్యాంగ మౌలిక స్వరూపంలోని సమాఖ్య స్వరూపం, అధికార విభజన, మరియు డ్యూ ప్రాసెస్ సూత్రాలను ఉల్లంఘించే అవకాశం ఉంది. ఈ బిల్లు రాష్ట్రాల స్వాయత్తతను బలహీనపరచడం మరియు కేంద్ర ఏజెన్సీల దుర్వినియోగానికి అవకాశం కల్పించడం ద్వారా విపక్ష ప్రభుత్వాలను అస్థిరపరచడానికి ఉపయోగపడవచ్చనే ఆరోపణలు బలమైనవి. సుప్రీంకోర్టు ఈ బిల్లును సమీక్షించవచ్చు, మరియు అది మౌలిక స్వరూపాన్ని ఉల్లంఘిస్తే, సుప్రీంకోర్టుచే రద్దు చేయబడే అవకాశం ఉంది.

ప్రజాస్వామ్యానికి ఆశాకిరణమా? గొడ్డలి పెట్టా?

ఈ సవరణను మౌలిక స్వరూపం సిద్ధాంతం పరంగా విశ్లేషిస్తే, ప్రజాస్వామ్య పరంగా (Democracy)సానుకూల అంశంగా కనబడుతుంది. ఈ బిల్లు ఎన్నికైన ప్రతినిధులు గంభీరమైన క్రిమినల్ ఆరోపణలను ఎదుర్కొంటూ కూడా పదవుల్లో కొనసాగకుండా చేయడం ద్వారా ప్రజల విశ్వాసాన్ని మరియు రాజ్యాంగ నీతిని (Constitutional Morality) కాపాడుతుందని ప్రభుత్వం వాదిస్తోంది.

 ఇది ప్రజాస్వామ్యంలో పారదర్శకత మరియు జవాబుదారీతనాన్ని పెంపొందించవచ్చు.
ప్రతికూల అంశం: విపక్ష నాయకులు, ఉదాహరణకు అసదుద్దీన్ ఓవైసీ, ఈ బిల్లు ప్రజాస్వామ్యాన్ని బలహీనపరుస్తుందని వాదిస్తున్నారు. మహూవా moitra దీన్ని సూపర్ ఎమర్జెన్సీ లో భాగంగా అభివర్ణిస్తున్నారు.
ఎన్నికైన ప్రతినిధులను కేవలం ఆరోపణల ఆధారంగా (దోషిగా నిర్ధారణ కాకముందే) పదవీచ్యుతి చేయడం, ప్రజాస్వామ్యంలో ప్రజల ఆదేశాన్ని అగౌరవపరచడమే అవుతుంది. ఇది "నిరపరాధిత్వం యొక్క ఊహ" (Presumption of Innocence) సూత్రాన్ని ఉల్లంఘింస్తున్నదని ప్రతిపక్షాలు విమర్శిస్తున్నాయి. ఇది ప్రజాస్వామ్య రాజ్యాంగాలలో ముఖ్యమైన అంశం.
సమాఖ్య స్వరూపం (Federalism) nu దెబ్బతీసే చర్యగా అభివర్ణిస్తున్నారు.

రాష్ట్ర ప్రభుత్వాలు ఇక గవర్నర్ చేతిలో కీలుబొమ్మలేనా?

 ఈ బిల్లు గవర్నర్లు మరియు లెఫ్టినెంట్ గవర్నర్లకు ముఖ్యమంత్రులు మరియు రాష్ట్ర మంత్రులను పదవీచ్యుతి చేసే అధికారాన్ని ఇస్తుంది, ఇది కేంద్ర ప్రభుత్వం నియమించే అధికారుల ద్వారా రాష్ట్ర ప్రభుత్వాలపై జోక్యాన్ని పెంచుతుంది. రాష్ట్ర శాసనసభల ఆమోదం లేకుండా ఈ సవరణను అమలు చేయడం, సమాఖ్య స్వరూపాన్ని బలహీనపరచవచ్చు, ఎందుకంటే ఆర్టికల్ 368(2) ప్రకారం సమాఖ్య నిబంధనలను సవరించడానికి రాష్ట్రాల సమ్మతి అవసరం.
సమాఖ్య సమస్యలు: యూనియన్ ఆఫ్ ఇండియా వర్సెస్ రాజేంద్ర ఎన్. షా (2021) కేసులో, సుప్రీంకోర్టు సమాఖ్య నిబంధనలపై "పరోక్ష ప్రభావం" (changes in effect) ఉన్న సవరణలకు కూడా రాష్ట్రాల సమ్మతి అవసరమని స్పష్టం చేసింది. ఈ బిల్లు రాష్ట్ర ప్రభుత్వాల స్వాయత్తతను పరోక్షంగా ప్రభావితం చేస్తే, అది సమాఖ్య స్వరూపాన్ని ఉల్లంఘించే అవకాశం ఉంది.

 ఓవైసీ మరియు ఇతర విపక్ష నాయకులు ఈ బిల్లు అధికార విభజన సూత్రాన్ని ఉల్లంఘిస్తుందని వాదించారు. ఎన్నికైన ప్రతినిధులను కేవలం అరెస్ట్ ఆధారంగా పదవీచ్యుతి చేయడం, శాసనసభ లేదా ప్రధానమంత్రి/ముఖ్యమంత్రి సిఫార్సు లేకుండా, ఎగ్జిక్యూటివ్ (గవర్నర్ లేదా ప్రెసిడెంట్) అధికారాన్ని పెంచుతుంది. ఇది శాసనసభ యొక్క అధికారాన్ని బలహీనపరచవచ్చు, ఎందుకంటే పార్లమెంటరీ డెమాక్రసీలో, మంత్రులు లేదా ముఖ్యమంత్రులను తొలగించడం శాసనసభలో విశ్వాసం కోల్పోవడం ద్వారా లేదా ప్రధానమంత్రి/ముఖ్యమంత్రి సిఫార్సు ద్వారా మాత్రమే జరగాలి.
ఎగ్జిక్యూటివ్ జోక్యం: ఈ బిల్లు ఎగ్జిక్యూటివ్ సంస్థలైన ఎన్‌ఫోర్స్‌మెంట్ డైరెక్టరేట్ (ED) లేదా ఇతర కేంద్ర ఏజెన్సీలను రాజకీయంగా దుర్వినియోగం చేసే అవకాశాన్ని సృష్టిస్తుందని విమర్శకులు ఆందోళన వ్యక్తం చేస్తున్నారు. ఇది అధికార విభజనను దెబ్బతీస్తుంది, ఎందుకంటే ఎగ్జిక్యూటివ్ సంస్థలు శాసనసభ ఆమోదం లేకుండా ఎన్నికైన ప్రభుత్వాలను అస్థిరపరచవచ్చు.
మౌలిక హక్కులు మరియు డ్యూ ప్రాసెస్ (Due Process):ఈ బిల్లు "డ్యూ ప్రాసెస్" సూత్రాన్ని ఉల్లంఘించవచ్చని విమర్శలు ఉన్నాయి, ఎందుకంటే ఇది కేవలం ఆరోపణల ఆధారంగా (conviction లేకుండా) పదవీచ్యుతిని అనుమతిస్తుంది. ఆర్టికల్ 21 ప్రకారం, జీవన మరియు వ్యక్తిగత స్వేచ్ఛ హక్కులు చట్టప్రకారం స్థాపిత ప్రక్రియ ద్వారా మాత్రమే హరించబడాలి. కేవలం అరెస్ట్ ఆధారంగా పదవీచ్యుతి చేయడం, ఈ హక్కును ఉల్లంఘించవచ్చు, ముఖ్యంగా ఆరోపణలు తప్పుగా లేదా రాజకీయ ప్రేరేపితంగా ఉంటే.
రాజకీయ విపక్షాల ప్రభుత్వాలను కూల్చే కుట్రగా ఉందా?విపక్ష ఆందోళనలు: RJD ఎంపీ మనోజ్ ఝా, RSP ఎంపీ ఎన్.కె. ప్రేమచంద్రన్, మరియు ఇతర విపక్ష నాయకులు ఈ బిల్లు బీజేపీ ఆధ్వర్యంలో లేని రాష్ట్ర ప్రభుత్వాలను అస్థిరపరచడానికి రూపొందించబడిందని ఆరోపిస్తున్నారు. వారు ఈ క్రింది వాదనలను ప్రతిపాదిస్తున్నారు:కేంద్ర ఏజెన్సీలైన ED, CBI, లేదా ఇతర దర్యాప్తు సంస్థలు రాజకీయంగా దుర్వినియోగం చేయబడవచ్చు. ఉదాహరణకు, PMLA (ప్రివెన్షన్ ఆఫ్ మనీ లాండరింగ్ యాక్ట్) కేసులను విపక్ష నాయకులపై సులభంగా దాఖలు చేసి, వారిని 30 రోజుల పాటు నిర్బంధించవచ్చు, దీనివల్ల వారు ఆటోమాటిగా పదవి కోల్పోతారు.
ఈ బిల్లు గవర్నర్లకు అధిక అధికారాలను ఇస్తుంది, వారు కేంద్ర ప్రభుత్వం నియమించినవారై ఉంటారు. ఇది రాష్ట్ర స్వాయత్తతను దెబ్బతీస్తుంది మరియు కేంద్రీకృత అధికారాన్ని పెంచుతుంది.
గతంలో, ఆర్టికల్ 356 (రాష్ట్రపతి పాలన) దుర్వినియోగం ద్వారా విపక్ష ప్రభుత్వాలను కూల్చిన ఉదాహరణలు ఉన్నాయి. ఈ బిల్లు అలాంటి దుర్వినియోగానికి మరొక మార్గాన్ని అందిస్తుందని విమర్శకులు భావిస్తున్నారు.
ప్రభుత్వ వాదన: ప్రభుత్వం ఈ బిల్లును రాజకీయ శుద్ధీకరణ మరియు మంచి పాలన సూత్రాలను అమలు చేయడానికి ఒక అడుగుగా చూపిస్తోంది. గంభీరమైన నేరాలకు సంబంధించిన ఆరోపణలను ఎదుర్కొంటున్న నాయకులు పదవుల్లో కొనసాగడం ప్రజల విశ్వాసాన్ని దెబ్బతీస్తుందని, అందువల్ల ఈ సవరణ అవసరమని వాదిస్తోంది. ఉదాహరణకు, తమిళనాడు మంత్రి సెంథిల్ బాలాజీ వంటి కేసుల్లో, నీతి లేని నాయకులు పదవుల్లో కొనసాగడాన్ని నిరోధించడానికి ఈ బిల్లు ఉపయోగపడుతుందని ప్రభుత్వం చెబుతోంది.

మౌలిక స్వరూపంతో విభేదం:ఈ బిల్లు రాజ్యాంగ మౌలిక స్వరూపంతో విభేదించే అవకాశం కొన్ని కారణాల వల్ల ఉంది.
సమాఖ్య స్వరూపం: గవర్నర్లు మరియు లెఫ్టినెంట్ గవర్నర్లకు రాష్ట్ర ముఖ్యమంత్రులను తొలగించే అధికారం ఇవ్వడం సమాఖ్య స్వాయత్తతను బలహీనపరచవచ్చు. రాష్ట్రాల సమ్మతి లేకుండా ఈ సవరణను అమలు చేయడం ఆర్టికల్ 368(2) ప్రకారం సవాలు చేయబడవచ్చు.
అధికార విభజన: ఎగ్జిక్యూటివ్ సంస్థలకు ఎన్నికైన ప్రతినిధులను తొలగించే అధికారం ఇవ్వడం శాసనసభ యొక్క సార్వభౌమత్వాన్ని దెబ్బతీస్తుంది. ఇది అధికార విభజన సూత్రాన్ని ఉల్లంఘిస్తుంది, ఎందుకంటే శాసనసభలో లేదా ప్రధానమంత్రి/ముఖ్యమంత్రి సిఫార్సు ద్వారా మాత్రమే మంత్రులను తొలగించాలి.
డ్యూ ప్రాసెస్: కేవలం ఆరోపణల ఆధారంగా పదవీచ్యుతి చేయడం ఆర్టికల్ 21 కింద డ్యూ ప్రాసెస్ సూత్రాన్ని ఉల్లంఘించవచ్చు. మనీష్ సిసోడియా వర్సెస్ డైరెక్టరేట్ ఆఫ్ ఎన్‌ఫోర్స్‌మెంట్ (2023) కేసులో, సుప్రీంకోర్టు ED దుర్వినియోగంపై ఆందోళన వ్యక్తం చేసింది, ఇది ఈ బిల్లు రాజకీయ దుర్వినియోగానికి దారితీయవచ్చనే భయాలను బలపరుస్తుంది.

రాజకీయ కుట్రగా ఆరోపణలు

ఈ బిల్లు విపక్ష రాష్ట్ర ప్రభుత్వాలను అస్థిరపరచడానికి ఉద్దేశించిన కుట్రగా ఉండవచ్చనే ఆరోపణలు బలమైనవి, ఎందుకంటే:కేంద్ర ఏజెన్సీలు గతంలో విపక్ష నాయకులపై PMLA మరియు ఇతర చట్టాల కింద కేసులు దాఖలు చేసిన ఉదాహరణలు ఉన్నాయి (ఉదా., అరవింద్ కేజ్రీవాల్, హేమంత్ సోరెన్). ఈ బిల్చే ఆటోమాటిక్ పదవీచ్యుతి నిబంధన ఇటువంటి కేసులను దుర్వినియోగం చేయడానికి సులభమైన మార్గాన్ని అందిస్తుంది.
గవర్నర్లు, కేంద్ర ప్రభుత్వం నియమించినవారై, రాజకీయ పక్షపాతంతో వ్యవహరించవచ్చు, ఇది రాష్ట్ర స్వాయత్తతను దెబ్బతీస్తుంది.

130వ రాజ్యాంగ సవరణ బిల్లు, 2025, రాజకీయ శుద్ధీకరణ మరియు జవాబుదారీతనాన్ని పెంపొందించే లక్ష్యంతో ఉన్నప్పటికీ, ఇది రాజ్యాంగ మౌలిక స్వరూపంలోని సమాఖ్య స్వరూపం, అధికార విభజన, మరియు డ్యూ ప్రాసెస్ సూత్రాలను ఉల్లంఘించే అవకాశం ఉంది. ఈ బిల్లు రాష్ట్రాల స్వాయత్తతను బలహీనపరచడం మరియు కేంద్ర ఏజెన్సీల దుర్వినియోగానికి అవకాశం కల్పించడం ద్వారా విపక్ష ప్రభుత్వాలను అస్థిరపరచడానికి ఉపయోగపడవచ్చనే ఆరోపణలు బలమైనవి. సుప్రీంకోర్టు ఈ బిల్లును సమీక్షించవచ్చు, మరియు అది మౌలిక స్వరూపాన్ని ఉల్లంఘిస్తే, సుప్రీంకోర్టుచే రద్దు చేయబడే అవకాశం ఉంది.